مقدمه

1.     دستگاه عصبي با ساختار و كار ويژه‌اي كه دارد براي ايجاد هم آهنگي بين اعمال سلول ها و اندام هاي مختلف به وجود آمده و تكامل حاصل كرده است.

2.        خواص ويژه ي دستگاه عصبي عبارتند از :

1- تأثير پذيري نسبت به محرك ها

2- ايجاد يك جريان عصبي كه نتيجه اثر محرك است

3- هدايت جريان عصبي از يك نقطه‌ي دستگاه به نقطه ي ديگر

 4- انتقال پيام از يك واحد عصبي به يك واحد ديگر

تنظيم عصبي و انواع آن

3.        فعاليت هاي عصبي جانوران به طور كلي در دو جهت انجام مي شود:

1- تنظيم فعاليت هاي دروني 

2- تنظيم موقعيت جانور نسبت به محيط خارجي

4.     مثال : در عمل خوردن غذا نياز به 1- كمك گيرنده هاي صورت كه وجود غذا را در قسمت هاي مختلف دهان حس كنند. 2- اعصابي كه اين خبر را به مراكز تنظيم كننده‌ي مغز ببرند.  3- اعصابي كه از اين مراكز به عضلات و غدد گوارشي دستورها را برسانند.

5.        در بسياري موارد ، هر دو نوع تنظيم عصبي داخلي و خارجي با هم كار مي كنند. مانند فرار گربه در اثر شنيدن صداي وحشتناك

ساختمان نورون

6.        واحد ساختمان و عمل در دستگاه عصبي نورون نام دارد. (نورون = سلول عصبي )

7.        نورون ها پيام هاي عصبي را به بافت ها و اندام هاي بدن مانند ماهيچه ها ، غده ها و نيز نورون هاي ديگر مي فرستند.

8.        نورون ها انواع گوناگون داند اما اساس ساختاري همه ي آنها مانند يكديگر است.

9.        ساختمان نورون داراي بخش هاي مختلف است كه در شكل كتاب رسم و نامگذاري شده است.(ص 28 كتاب)

10.    رشته هايي كه از جسم سلولي نورون بيرون زده‌اند دو دسته‌اند : 1- دندريت                           2- آكسون

11.    دندريت ها پيام را دريافت كرده و به جسم سلولي مي رسانند.

12.    آكسون پيام عصبي را از جسم سلولي تا انتهاي خود هدايت مي كند.

13.    انتهاي آكسون ، پايانه‌ي آكسون نام دارد.

14.    پيام عصبي از محل پايانه‌ي آكسون از يك نورون به نورون ديگر يا يك سلول ديگر انتقال مي يابد.

نورون هاي ميلين دار

15.    بسياري از نورون ها را لايه اي از جنس غشا ( پروتئين و فسفوليپيد) به نام غلاف ميلين پوشانده است.

16.    ميلين 1- رشته هاي آكسون و دندريت را عايق بندي مي كند 2- ميلين همچنين باعث افزايش سرعت حركت پيام عصبي مي شود.

17.    ميلين را سلول هاي پشتيبان كه آكسون و دنريت را احاطه كرده‌اند ، توليد مي كنند.

18.    غلاف ميلين در قسمت هايي از رشته ي عصبي (دندريت يا آكسون ) قطع مي شود. به اين قسمت ها گره رانويه گفته مي شود.

19.    در محل گره رانويه غشاي رشته ي عصبي در تماس با مايع اطراف سلول قرار مي گيرد.

20.    هدايت پيام عصبي در رشته هاي داراي ميلين سريعتر است زيرا پيام عصبي از يك گره رانويه به گره ديگر جهش مي كند.

21.    رشته هاي عصبي داراي قطر بيشتر پيام عصبي را سريعتر هدايت مي كنند.

22.    وجود ميلين در نورون هايي كه مربوط به حركات سريع بدن هستند بسيار مفيد است.

انواع نورون ها

23.    نورون ها  از نظر عملي كه انجام مي دهند 3 نوع هستند : 1- نورون هاي حسي         2- نورون هاي حركتي     3- نورون هاي رابط

24.    نورون هاي حسي اطلاعات را از اندام حسي مثل پوست به نخاع و مغز مي رسانند. در اين نورون ها طول دندريت بلندتر از آكسون است.

25.    نورون هاي حركتي فرمان هاي مغز و نغاع را به ماهيچه ها و اندام ديگر مي برند. در اين نورون ها طول آكيون بلندتر از دندريت است.

26.   نورون هاي رابط ميلين ندارند و رابط بين يك نورون حسي و يك نورون حركتي هستند . در اين نورون ها اندازه‌ي آكسون و دندريت چندان تفاوتي با همديگر ندارد.

فعاليت نورون

27.    بين دو سوي غشاي نورون اختلاف پتانسيل الكتريكي وجود دارد كه به دو صورت 1- آرامش  و  2- فعال    مشاهده مي شود.

28.    زماني كه نورون در حال فعاليت عصبي نيست ، گفته مي شود كه نورون در حال استراحت يا آرامش است.

29.    اختلاف پتانسيل الكتريكي بين دو سوي غشا در حال استراحت نورون ، پتانسيل آرامش نام دارد.

30.    در هنگام پتانسيل آرامش ، پتانسيل درون سلول نسبت به بيرون سلول عصبي ، منفي است.

31.    به طور معمول غلظت سديم در بيرون سلول و نيز غلظت پتاسيم در درون سلول بيشتر است.

32.    يون هاي سديم تمايل دارند كه وارد سلول شوند و يون هاي پتاسيم تمايل به خروج از سلول را دارند.

33.   در حالت استراحت ، نفوذپذيري غشا نسبت به پتاسيم بسيار بيشتر از نفوذپذيري آن نسبت به سديم است. در نتيجه درون  سلول نسبت به بيرون آن منفي خواهد شد.

34.    در صورت ادامه‌ي روند نفوذ سديم و پتاسيم تعادل يوني سلول به هم مي خورد و سلول بايد به نحوي مانع به هم خوردن تعادل شود.

35.   پروتئيني در غشا به نام پمپ سديم – پتاسيم با مصرف انرژي ATP ، يون هاي سديم را به خارج و يون هاي پتاسيم را به داخل سلول مي راند  و باعث ايجاد و حفظ حالت تعادل مي شود.

36.    پتانسيل عمل عبارت است از تغيير ناگهاني و شديد اختلاف پتانسيل در دو سوي غشا  .

37.   در طي پتانسي عمل در زمان بسيار كوتاهي پتانسيل داخل غشا نسبت به خارج آن مثبت تر مي شود و بلافاصله به حالت اول بر مي گردد.(منظور از حالت اول همان پتانسيل آرامش است)

38.   چون پتانسيل عمل پس از توليد دريك نقطه از سلول عصبي ، در نقاط مجاور هم ايجاد مي شود و نقطه به نقطه در طول رشته ي عصبي سير مي كند ، به آن پيام عصبي گفته مي شود.

39.   در منحني تغيير پتانسيل غشا ، در ابتدا پتانسيل داخل غشا مثبت شده (بخش بالا رو منحني ) و سپس منفي مي شود (بخش پائين رو منحني ) و سرانجام به حالت پتانسيل آرامش مي رسد.

40.   علت مثبت تر شدن پتانسيل درون سلول (بالا رفتن منحني ) باز شدن كانال هاي دريچه دار سديمي و ورود ناگهاني يون هاي سديم به درون سلول است.

41.    علت منفي شدن درون سلول (پائين رفتن منحني ) باز شدن كانال هاي درچه دار پتاسيمي و خروج ناگهاني يون هاي پتاسيم از سلول است.

42.   در پتانسيل عمل در ابتدا كانال هاي دريچه دار سديمي باز مي شوند و بعد از بسته شدن آنها نوبت به باز شدن كانال هاي دريچه دار پتاسيمي مي رسد.

43.   بعد از پايان پتانسيل عمل ، فعاليت بيشتر پمپ پمپ سديم – پتاسيم سبب مي شود كه غلظت يون هاي سديم و پتاسيم در دو سمت غشا به حالت پتانسيل آرامش برگردد.

ارتباط نورون ها با يكديگر و با سلول هاي غير عصبي

44.    وقتي پيام عصبي به پايانه‌ي آكسون مي رسد ، مي تواند به سلول هاي ديگر منتقل شود.

45.    محلي را كه در آن يك نورون با يك سلول ديگر ارتباط برقرار مي كند ، سيناپس مي نامند.

46.    در محل سيناپس ، نورون انتقال دهنده را نورون پيش سيناپسي و سلول دريافت كننده ، سلول پس سيناپسي خوانده مي شود.

47.   وقتي جريان عصبي به پايانه‌ي آكسون نورون پيش سيناپسي مي رسد، بايد فضاي سيناپسي را طي كند و به سلول پس سيناپسي منتقل شود. اين كار با آزاد شدن ماده اي كه انتقال دهنده‌ي عصبي نام دارد انجام مي شود.

48.    نتقال دهنده هاي عصبي انواع گوناگوني دارند . مثلا انتقال دهنده ي عصبي در ماهيچه هاي آدمي استيل كولين است.

49.   وقتي پيام عصبي به پايانه ي آكسون نورن پيش سيناپسي مي رسد ، وزيكول هاي محتوي انتقال دهنده ها با غشاي سلول آميخته مي شود و مولكول هاي انتقال دهنده به درون فضاي سيناپسي آزاد مي شوند و به سلول پس سيناپسي مي رسند.

50.    انتقال دهنده‌هاي عصبي پس از رسيدن به نورون پس سيناپسي ، سبب تغيير پتانسي الكتريكي آن مي شوند.

51.    تغيير در نورون پس سيناپسي مي تواند در جهت فعال كردن يا مهار كردن نورون پس سيناپسي باشد.

اثر مواد مخدر

52.    موادي كه عملكرد دستگاه عصبي مركزي را تغيير مي دهند ، مواد روان گردان ناميده مي شوند.

53.    الكل ، نيكوتين ، كوكائين ، هروئين و كافئين ( در قهوه يا نوشابه ) از جمله‌ي مواد روان گردان هستند.

54.    همه‌ي اين مواد مي توانند باعث وابستگي رواني مصرف كننده شوند و بيشتر آنها موجب وابستگي جسمي نيز مي شوند.

55.    مواد مخدر عملكرد نورون ها را تغيير مي دهند.

56.    اعتيد پاسخي  فيزيولوژيك است كه مصرف مكرر مواد مخدر باعث آن مي شود.

57.    اعتياد عملكرد طبيعي نورون ها وسيناپس ها را تغيير مي دهد.

58.   هنگامي كه عملكرد نورون ، يا سيناپسي توسط مواد مخدر تغيير كرد از آن پس آن نورون ياسيناپس يه طور طبيعي كار نمي كند مگر در حضور آن ماده‌ي مخدر.

59.    شخص با مصرف مكرر ماده ي مخدر به آن معتاد مي شود و بدن او نسبت به آن ماده ي مخدر عادت مي كند.

60.    شخص با گذشت زمان مقدار ماده ي مخدر مصرفي خود را افزايش مي دهد ، تا خواسته‌ي بدنش تأمين شود.

اثرات نيكوتين

61.    نيكوتين ماده‌اي اعتياد آور است كه در برگ هاي گياه تنباكو يافت مي شود.

62.    تنباكو يك ماده‌ي سمي است كه 60 ميلي گرم آن براي انسان كشنده و مرگ آور است.

63.    نيكوتين سريعاً ورد جريان خون مي شود و در بدن به گردش در مي آيد .

64.    عملكرد نيكوتين شبيه به عملكرد انتقال دهنده ي عصبي استيل كولين در بدن است.

65.   نيكوتين به علت شباهت ساختاري با استيل كولين ،‌به محل مخصوصي در سلول هاي عصبي كه به طور طبيعي محل گيرنده‌هاي استيل كولين است متصل مي شود ، اين جايگاهها از مراكز كنترل مغز هستند كه بسياري از فعاليت هاي مغزي را كنترل مي كنند.

66.   اتصال نيكوتين به اين جايگاه ها باعث مي شود كه بعد از مدتي دستگاه عصبي فرد سيگاري فقط در حضور نيكوتين به طور طبيعي كار كند و با حذف نيكوتين ، حالت طبيعي بدن مختل شود.

67.    در اين حالت تنها راه براي برقراري و نگهداري حالت طبيعي بدن كشيدن سيگار است و به اين ترتيب مي گوئيم فرد ، به كشيدن سيگار معتاد شده است.

اثرات تنباكو

68.    كشيدن سيگار با ابتلا به سرطان دهان و حنجره ارتباط مستقيم دارد و نيز امكان ابتلا به سرطان هاي پانكراس و مثانه را افزايش مي دهد.

69.    همچنين امكان ايجاد ناراحتي هاي تنفسي مهلك در افراد سيگاري بيشتر است.

70.    دود توتون باعث تحريك مخاط دهان ، بيني و گلو مي شود.

71.    دود توتون در شش ها تجمع پيدا مي كند و مژه هاي دستگاه تنفسي را از كار مي اندازد .

72.    دود توتون بافت ريه را تيره مي كند و باعث كاهش ظرفيت تنفسي مي شود.

73.    افرادي هم كه به طور غير مستقيم در معرض دود سيگار قرار مي گيرند ، همانند افراد سيگاري در معرض همه ي عوارض مربوطه قرار مي‌گيرند.

74.    احتمال سقط جنين و به دنيا آمدن جنين مرده درزنان سيگاري نيز زياد است.

دارو هاي روان گردان

75.    داروهاي روان گردن نوعي مواد مخدرند كه در تسكين درد ها و القاي خواب نقش دارند.

76.    بسياري از اين داروها از گياهان تيره‌ي خشخاش به دست مي آيند.

77.    مواد مخدري كه از ترياك استخراج ميشوند شامل : مورفين ، هروئين ، و كدئين هستند.

78.    پزشكان براي تسكين درد بيماران گاه از كدئين و گاه از مورفين استفاده مي كنند.

79.    گيرنده هاي درد ، محرك ايجاد درد را شناسايي مي كنند .

80.    نقش درد در بدن بسيار با اهميت است چون درد به ما مي گويد كه يكي از بافت هاي ما آسيب ديده و يا زخمي شده است.

81.    هنگامي كه عضوي آسيب مي بيند از انتهاي اعصاب آسيب ديده ي آن پيام هايي انتقال مي يابد كه باعث احساس درد مي شود.

82.   پيام هاي عصبي حامل درد به نخاع و سپس به مغز انتقال مي يابند . پس از رسيدن پيام درد به طناب عصبي ، اين پيام توسط گروهي از انتقال دهنده‌هاي عصبي به نام انكفالين ها سركوب مي شود.

83.  انكفالين از انتقال پيام عصبي از نخاع به مغز جلوگيري مي كند.

84.   مواد مخدر عملكردي شبيه به انكفالين ها دارند و به گيرنده‌هاي پروتئيني درد در طناب عصبي مي پيوندند و از انتقال پيام درد به مغز و احساس درد جلوگيري مي كنند.

نكات فصل دوم – سوم تجربي – دستگاه عصبي- ساختمان و كار دستگاه عصبي

مقدمه

1-       وظايف دستگاه عصبي در ارتباط هاي متقبل بين نورون هاي آن وابسته است.

2-       در دستگاه عصبي دو بخش اصلي وجود دارد: 1- دستگاه عصبي مركزي 2- دستگاه عصبي محيطي

3-       دستگاه عصبي مركزي شامل مغز و نخاع است كه مركز نظارت بر اعمال بدن هستند.

4-       دستگاه عصبي مركزي اطلاعات دريافتي از محيط و درون بدن را تفسير كرده و به آنها پاسخ مي دهد.

5-       دستگاه عصبي مركزي از دو بخش 1- ماده‌ي خاكستري و 2- ماده‌ي سفيد  تشكيل شده است.

6-       ماده ي خاكستري بيشتر محتوي جسم سلولي نورون ها است و ماده‌ي سفيد از اجتماع بخش هاي ميلين دار نورون ها تشكيل شده است.

7-       دستگاه عصبي محيطي شامل تعداد زيادي عصب است.

8-       هر عصب مجموعه‌اي از آكسون ها ، دندريت ها  و يا هر دوي آنها است كه دور آنها را غلافي پوشانده است.

9-       به آكسون ها يا دندريت هاي بلند تار عصبي گفته مي شود.

10-   اعصاب محيطي خود سه دسته اند : 1- اعصاب حسي كه پيام هاي عصبي را از اندام ها به مغز مي برند.   2- اعصاب حركتي كه پيام هاي عصبي را از از مغز و نخاع به ماهيچه ها يا غده ها مي برند و 3- اعصاب مختلط كه مجموعي از تارهاي حسي و حركتي هستند.

مغز

11-   مغز مركز اصلي پردازش اطلاعات دربدن است.

12-   مغز در حدود 100 ميليارد نورون دارد و به طور متوسط در يك فرد بالغ 5/1 كيلوگرم وزن دارد.

13-   افكار ، عواطف ، رفتار ، ادراك ، احساس  و حافظه از وظايف مغز هستند.

14-   مغز شامل چند بخش است كه عبارتند از 1- مخ 2- مخچه 3- ساقه‌ي مغز

مخ

15-   مخ بزرگترين بخش مغز است.

16-   مخ توانايي يادگيري ، حافظه ، ادراك ، و عملكرد هوشمندانه را دارد.

17-   مخ داراي يك لايه‌ي خارجي چين خورده ، با برآمدگي ها و شيار هاي بسيار است كه اين لايه قشر مخ ناميده مي شود.

18-   يك شيار عميق و طولاني در وسط مخ ، آن را به دو نيمكره‌ي راست و چپ تقسيم مي كند.

19-   نيمكره هاي مخ از طريق دسته‌اي از تارهاي عصبي به نام جسم پينه‌اي ، به يكديگر مرتبط مي شوند.

20-   به طور معمول نيمكره‌ي چپ مخ اطلاعت حسي را از سمت راست بدن دريافت و حركات آن را كنترل مي كند و بر عكس نيمكره‌ي راست ،‌اطلاعات حسي سمت چپ بدن را دريافت و حركات آن را كنترل مي كند.

21-   همچنين هر يك از نيمكره ها ، كارهاي مخصوص به خود نيز دارند.

22-   بيشتر پردازش اطلاعات حسي و حركتي در قشر خاكستري مخ انجام مي گيرد كه لايه‌ي خارجي چين خورده و نازك مخ است .

23-   چين خوردگي هاي قشر مخ باعث افزايش سطح قشر مخ و در عين حال باعث مي شوند كه مغز دردرون جمجمه جا بگيرد.

مخچه

24-   مخچه در پشت ساقه‌ي مغز قرار دارد و از د ونيمكره كه در وسط آن بخشي به نام كرمينه قرار دارد تشكيل شده است.

25-   مخچه مهمترين مركز هماهنگي و يادگيري حركات لازم براي تنظيم حالت بدن و حفظ تعادل است.

26-   مخچه اطلاعات لازم براي انجام وظيفه‌ي خود را از ماهيچه ها ، مفاصل ، پوست ، چشم ها و گوش و همچنين بخش هايي از مغز و نخاع كه مربوط به حركات بدن هستند دريافت مي كند.

27-   مخچه با پيش بيني وضعيت بدن در لحظه ي بعد پيام هايي را براي مغز و نخاع مي فرستد و موجب تصحيح و يا تغيير حركات بدن مي شود.

28-   صدمه به مخچه باعث مي شود كه فرد در هنگام راه رفتن تلو تلو بخورد و اعمال خود را به طور غير ماهرانه انجام دهد . اين فرد توانايي انجام حركات دقيق را ندارد ؛ نمي تواند يك خط مستقيم رسم كند و يا باچكش بر روي ميخ بكوبد.

ساقه‌ي مغز

29-   ساقه‌ي مغز در قسمت پائيني مغز قرار دارد و از يك سو به نخاع منتهي مي شود و از سوي ديگر ، به نيمكره هاي مخ و مخچه منتهي مي شود.

30-   ساقه‌ي مغز خود شامل سه بخش 1- مغز مياني 2- پل و 3- بصل النخاع مي باشد.

31-   ساقه‌ي مغز كه اطلاعات را درون دستگاه عصبي مركزي انتقال مي دهند ، نقش مهمي در تنظيم فعاليت هاي بدن بر عهده دارند.

تالاموس و هيپوتالاموس و دستگاه ليمبيك

32-   در بالاي ساقه‌ي مغز ، مراكز مهم تقويت و انتقال پيام عصبي وجود دارد كه اطلاعات را در بخش هاي مختلف مغز رد و بدل مي كنند.

33-   يكي از اين مراكز تالاموس است كه در پردازش اطلاعات حسي نقش مهميدارد.

34-   اطلاعات حسي از اغلب نقاط بدن در تالاموس ها گرد هم مي آيند ، تقويت مي شوند و به بخش هاي مربوطه در قشر مخ فرستاده مي شوند.

35-   در زير تالاموس ، هيپوتالاموس قرار دارد كه به همراه بصل النخاع بسياري از اعمال حياتي بدن مانند تنفس و ضربان قلب را تنظيم مي كند.

36-   هيپوتالاموس همچنيني مركز احساس تشنگي ، گرسنگي و تنظيم دماي بدن است و نيز اعمال غده هاي ترشح كننده‌ي هورمون ها را تنظيم مي كند.

37-   تالاموس و هيپوتالاموس را شبكه ي گسترده‌اي از نورون ها ، به نام دستگاه ليمبيك به قسمت هايي ار قشر مخ ارتباط مي دهند .

38-   دستگاه ليمبيك نقش مهمي در حافظه ، يادگيري و احساسات مختلف مانند رضايت ، عصبانيت و لذت بر عهده دارد.

نخاع

39-   نخاع درون ستوان مهره ها از بصل النخاع تا كمر امتداد دارد.

40-   نخاع مغر را به دستگاه عصبي محيطي متصل مي كند. همچنين نخاع مركز برخي از انعكاس هاي بدن است.

41-   انعكاس ، پاسخ ناگهاني و غير ارادي ماهيچه ها در پاسخ به محرك هاست.

42-   31 جفت عصب به نخاع متصل هستند.

43-   هر عصب نخاعي يك ريشه ي پشتي و يك ريشه ي شكمي دارد.

44-   ريشه هاي پشتي محتوي نورون هاي حسي اند كه اطلاعات را از گيرنده هاي حسي به دستگاه عصبي مركزي وارد مي كنند.

45-   ريشه هاي شكمي محتوي نورون هاي حركتي اند كه پاسخ حركتي را از دستگاه عصبي مركزي به غده‌ها و ماهيچه ها ، منتقل مي كنند.

46-   در برش عرضي نخاع دو بخش ديده مي شود 1- بخشي در وسط از جنس ماده ي خاكستري كه شامل جسم سلولي نورون هاست  و 2- بخشي از جنس ماده‌ي سفيد كه محتوي آكسون و دندريت نورون ها ايتو بخش خاكستري را در بر گرفته است.

47-   در بخش خاكستري نخاع ، نورون هاي رابط وجود دارند كه باعث ارتباط نورون ها با يكديگر مي شوند.

محافظت از دستگاه عصبي

48-   دستگاه عصبي مركزي مهره داران به چند طريق محافظت مي شود 1- استخوان هاي جمجمه و ستون مهره ها 2- مغز و نخاع را پرده اي سه لايه اي به نام مننژ حفاظت مي كند . 3- سد خوني - مغزي

49-   استخوان هاي جمجمه و ستون مهره ها ، جعبه اي محكم و استخواني براي حفاظت مغز و نخاع به وجود مي آروند.

50-   لايه هاي مننژ از خارج به سمت داخل عبارتند از 1- سخت شامه 2- عنكبوتيه 3- نرم شامه

51-   سخت شامه از جنس بافت پيوندي محكم است.

52-   لايه ي عنكبوتيه در زير ميكروسكوپ ظاهري شبيه با تارهاي عنكبوت دارد و سخت شامه و نرم شامه را به هم متصل مي كند.

53-   لايه ي داخلي نرم شامه است كه داراي مويرگهاي خوني فراوان است و بافت عصبي را تغذيه مي كند . همچنيني نرم شامه مايع مغزي – نخاعي را ترشح مي‌كند.

54-   بين عنكبوتيه و نرم شامه فضايي وجود دارد كه از مايعي به نام مايع مغزي نخاعي پر شده است.

55-   مايع مغزي نخاعي نقش ضربه گير دارد و از برخورد مغز و نخاع به استخوان ها در حين حركت ، جلوگيري مي كند.

56-   سلول هاي پوششي ديواره ي مويرگ هاي مغزي ، فاقد منافذي هستند كه دربافت هاي ديگر ديده مي شود . در نتيجه بسياري مواد كه درمتابوليسم سلول هاي مغزي نقشي ندارند و نيز ميكروب ها معمولاً نمي توانند وارد مغزشوند. ( سد خوني – مغزي )

دستگاه عصبي محيطي

57-   دستگاه عصبي محيطي ، مغز و نخاع را به قسمت هايديگر بدن ارتباط مي دهد و شامل 31 جفت عصب نخاعي و 12 جفت عصب مغزي است.

58-   دستگاه عصبي محيطي شامل دو بخش حسي و حركتي است.

59-   بخش حسي ، اطلاعات اندام هاي حس را به دستگاه عصبي مركزي هدايت مي كند.

60-   بخش حركتي ، ارسال پيام عصبي را به اندام هاي حركتي بر عهده دارد.

61-   بخش حركتي دستگاه عصبي محيطي ، خود شامل دو دستگاه مستقل است 1- دستگاه عصبي پيكري  2- دستگاه عصبي خود مختار

62-   دستگاه عصبي پيكري ، شامل نورون هاي حركتي است كه ماهيچه هاي اسكلتي را كه تحت كنترل آگاهانه ما قرار دارند كنترل مي كنند.

63-   انعكاس ها نيز جزء فعاليت هاي دستگاه عصبي پيكري هستند.

64-   انعكاس ها بسيار سريع هستند زيرا درانجام آنها اغلب نخاع و دستگاه عصبي محيطي دخالت دارد و مغز نقشي ندارد.

65-   نمونه ي انعكاس ها ، انعكاس زرد پي زير زانو در اثر ضربه است.

66-   مكانيسم : ضربه ي وارد شده به زير زانو ، نورون حسي متصل به ماهيچه ي جلو ران را تحريك مي كند . نورون حسي پيام را به نخاع ارسال مي كند و نورون حركتي مربوطه تحريك مي شود و در نتيجه ماهيچه ي جاو ران منقبض مي شود و پا به سرعت بالا مي آيد . نورون حسي همچنين يك نورون رابط را در نخاع تحريك ميكند و آن نورون ، نورون حركتي مربوط به ماهيچه ي عقب ران را از فعاليت باز مي دارد.

67-   پزشك ها ، از اين آزمايش براي بررسي سالم بودن مسير انعكاس و نيز ميزان اضطراب فرد استفاده مي كنند.

68-   اعصاب حركتي خود مختار ، خود به دو بخش 1- دستگاه عصبي سمپاتيك و 2- دستگاه عصبي پاراسمپاتيك تقسيم ميشوند.

69-   اين دو دستگاه حالت پايدار بدن را حفظ مي كنند و عمل آنها به طور معمول بر خلاف يكديگر است.

70-   عمل دستگاه پاراسمپاتيك باعث برقراي حالت آرامش دربدن مي باشد كه در اين حالت فشار خون كاهش و ضربان قلب كم مي شود . اما فعاليت هاي گوارشي زياد مي شود.

71-    بخش سمپاتيك در مواقع هيجان هاي رواني و ياجسمي بر پاراسمپاتيك غلبه دارد و بدن را در حالت آماده باش نگاه مي دارد.

72-   در حالت آماده باش فشار خون افزايش مي يابد و تعداد ضربان قلب و تعداد تنفس افزايش مييابد . همچنين جريان خون به سوي قلب و ماهيچه هاي اسكلتي هدايت ميشود.

دستگاه عصبي جانوران

73-   هيدر كه از كيسه تنان است ساده ترين دستگاه هاي عصبي را دارد .

74-   دستگاه عصبي هيدر به شكل يك شبكه ي عصبي است كه شامل شبكه اي از رشته هاي عصبي است كه در تمام بدن جانور پخش شده است.

75-   هيدر سر و مغز ندارد و تقسيم بندي مركزي و محيطي در دستگاه عصبي آن معني ندارد.

76-   شبكه ي عصبي براي ساختار بدني هيدر و نحوه‌ي فعاليت آن كاملاً مناسب است.

77-   در سر پلانارياكه از كرم هاي پهن است مغز كوچكي وجود دارد . اين مغز از گره هاي عصبي تشكيل شده است

78-   پاناريا داراي دو طناب عصبي موازي است كه همراه با مغزدستگاه عصبي مركزي آن را تشكيل مي دهند.

79-   از اين دو طناب عصبي اعصاب كوچكتري منشعب مي شوند كه دستگاه عصبي محيطي آن را تشكيل مي دهند.

80-   مغز حشرات از چند گره به هم جوش خورده تشكيل شده است.

81-   طناب عصبي شكمي اين جانوران در هر قطعه از بدن ،داراي يك گره عصبي است كه فعاليت ماهيچه هاي آن قطعه را كنترل مي كند.

82-   دستگاه عصبي مهره داران تقريبا شبيه به دستگاه عصبي انسان است.

مقايسه‌ي مغز مهره داران

83-   مغز مهره داران در دوره‌ي جنيني شامل سه بخش مغز جلويي – مغز مياني و مغز عقبي است.

84-   در بين مهره داران ،‌اندازه‌ي نسبي مغز پستانداران و پرندگان ( نسبت به وزن بدن ) از بقيه بيشتر است.

85-   نيمكره هاي مخ نيز در پرندگان و پستانداران ، نسبت به سايرين رشد بيشتري داشته است.( دليل رفتار هاي پيچيده تر نسبت به ساير مهره داران)

86-   در ميان مهره داران ، سطح قشر چين خورده‌ي مخ انسان نسبت به اندازه ي بده ، بيشترين مقدار را  دارد.

87-   پس از انسان ، چين خوردگي هاي قشر مخ در وال و ساير پريمات ها بيشتر از ساير مهره داران است.

88-   وال ها در زندگي اجتماعي خود داراي ارتباط هاي پيچيده اي از طريق ايجاد صدا هستند.است